Xi ftit jew wisq bħall-Mużew Nazzjonali tal-Belle Arti f’Algiers, li kien nieqes mix-xogħlijiet ta’ artisti Alġerini, il-maġġoranza tal-mużewijiet huma neqsin minn xogħlijiet ta’ artisti nisa…sal-lum il-ġurnata!
Fi Franza tal-2021, ix-xogħlijiet tal-arti prodotti minn nisa kienu jirrappreżentaw biss 4% mit- total ta’ kollezzjonijiet tal-mużewijiet.
U fl-2012, il-grupp attivist Guerilla Girls enfasizza li inqas minn 4% tal-artisti fid-Dipartiment tal-Arti Moderna u Kontemporanja fil-Mużew Metropolitan tal-Arti fi New York huma nisa… filwaqt li n-nisa jirrappreżentaw 76% mill-figuri għarwenin għall-wiri!
Għaliex proporzjon daqstant għoli ta’ nisa għarwenin? Għal żmien twil ħafna artisti rġiel (li għalihom kien aktar faċli li tkun artist professjonali milli kien għan-nisa) ipproduċew xogħlijiet għal klijenti irġiel. U l-gosti ta’ dawn il-klijenti kienu jxaqilbu aktar lejn suġġetti femminili, ħafna drabi b’laqta ta’ erotiċiżmu.
Fil-kollezzjonijiet tal-mużewijiet, hemm ftit xogħlijiet minn artisti nisa iżda ħafna xogħlijiet li juru n-nisa.
Min huma n-nisa li jidhru fix-xogħlijiet, jew il-“mudelli”, hekk kif insejħulhom?
L-ewwel nett, dawn setgħu kienu il-klijent tax-xogħol, u għalhekk kienu jappartjenu għall-aktar setturi sinjuri tas-soċjetà. Dan huwa l-każ, pereżempju, tal-famuża Mona Lisa.
L-identità tal-mudell ġiet diskussa fit-tul, iżda probabbilment hi Lisa del Giocondo, il-mara ta’ kummerċjant tad-drapp sinjur minn Firenze.
Tant hija popolari llum il-ġurnata li tidher bħala ċelebrità mistiedna f’vidjow mużikali ta’ Jay-Z u Beyoncé.
Meta ma kinux ikunu qed jaħdmu xi xogħol ikkummissjonat, l-artisti spiss kienu jiddubbaw bil-mudelli li kienu jsibu… l-eqreb u l-aktar għeżież tagħhom!
Il-Mudelli professjonali għall-bidu kienu jintużaw fi studios privati, u mbagħad f’akkademji tal-pittura, fejn kienu jsiru sessjonijiet ta’ tpinġija tal-ħajja reali.
Biex pitter din l-istampa, Corot sejjaħ lil Emma Dobigny, mudella professjonali magħrufa li kienet diġà ppużat għal pitturi oħra bħal Edgar Degas u Édouard Manet!
Hu x’inhu, “mudella” ma jfissirx neċessarjament “passiva” – xi wħud saru konsulenti ġenwini, fi żmien meta l-artist normalment kien ikun waħdu quddiem it-tila tagħhom. Xi kultant, il-perspettiva ta’ xi ħadd estern tagħmel tajjeb!
Il-mudelli li kienu jippużaw għal xogħlijiet setgħu kienu l-klijenti nfushom, nies qrib l-artist, jew mudelli professjonali.
In-nisa ilhom jipprattikaw l-arti tagħhom f’dan il-qasam għal żmien twil! Ejja nħarsu lejn ftit strumenti li jmorru lura għaż-żminijiet tal-qedem:
Ix-xbihat ta’ mużiċisti femminili u strumenti mużikali jagħtu xhieda tal-eżistenza tagħhom, b’mod partikolari fl-antikità.
Meta xtaq jiskwalifika mara li kien identifika bħala theddida, politiku Ruman tal-qedem qal li hija kienet kantat u żifnet b’ħila akbar milli kien meħtieġ għal mara onesta. X’ried ifisser verament?
Dan juri r-rispett ambivalenti li kellhom bosta għall-mużiċisti u żeffiena nisa.
Min-naħa l-waħda, il-mużika kienet ikkunsidrata bħala “arti għolja”, speċjalment meta pprattikata f’ċerti ċirkostanzi, bħal f’ċerimonji reliġjużi jew privatament f’lezzjonijiet artistiċi.
Il-prattika tal-mużika min-nisa hija meqjusa bħala virtwuża f’ċerti kundizzjonijiet u hija assoċjata mal-vizzji f’kundizzjonijiet oħrajn.
L-isem Isabella d’Este jista’ ma jfisser xejn għalik s’issa, iżda kellha influwenza tant profonda fl-Italja tas-seklu 15 li ngħatat il-laqam “Il-Prima Donna tar-Rinaxximent”!
Għaliex tali unur? Ir-rwol tagħha bħala patrun kien ifisser li użat ġidha biex tappoġġja x-xogħol tal-artisti billi, pereżempju, tikkummissjona xogħlijiet. Dan ippermetta lil pitturi bħal Leonardo da Vinci, Michelangelo, u Andrea Mantegna biex ikampaw.
Bħala bonus, Isabella d’Este ħadet f’idejha r-riedni tal-gvern f’diversi okkażjonijiet meta żewġha kien assenti. Ma kienet l-ebda problema għal din il-mara kuraġġuża li kienet tifhem mhux ħażin fil-politika u l-ġeopolitika!
Il-benefatturi nisa bħat-Taljana Isabella d’Este kellhom influwenza kbira fuq il-ħajja artistika u politika.
Kif tgħallimt matul dan il-vjaġġ, filwaqt li n-nisa jidhru spiss fix-xogħlijiet tal-arti, huma ferm inqas dawk li ġew rikonoxxuti bħala artisti professjonali. Dan ma jfissirx li ma kinux jeżistu, madankollu, u xi wħud saħansitra kisbu reputazzjoni internazzjonali!
Xi wħud irnexxielhom jaqilgħu l-għajxien tagħhom u jsiru famużi grazzi għall-isforzi artistiċi tagħhom, bħal Vigée-Le Brun, Rosalba Carriera, u oħrajn.
L-istorja għadha qed tinkiteb! Irridu nżommu f’moħħna li ħafna mill-eqdem xogħlijiet mhumiex iffirmati, u setgħu ġew prodotti wkoll min-nisa.
Ma ninsewx li ħafna nisa ħadmu fi studios tal-familja li kellhom l-isem ta’ missierhom jew tar-raġel tagħhom.
Mhux faċli li tinħall dil-kobba, iżda l-istoriċi qed ikomplu jagħmlu r-riċerka biex jgħinuna niskopru aktar u aktar artisti nisa!
Ir-riċerka storika tkompli tidentifika xogħlijiet maħluqa min-nisa.
u l-istejjer ta’ artisti nisa qed jiżdiedu. Ejja naslu waslu sal-Lvant Nofsani biex nitgħallmu dwar tliet nisa li għandhom xi affarijiet x’jgħidu.
Mis-seklu 20 ’l hawn, aktar nisa kisbu status ta’ artisti professjonali u adottaw mill-ġdid rappreżentazzjonijiet tan-nisa.
"*" indicates required fields