Klixès dwar il-femminilità - Art Explora Academy

1

In-nisa u x-xogħol

Figurin ta’ kok,

seklu 6 Q.K, skopert f’Tanagra, terrakotta, 9 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Photo © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Hervé Lewandowski

Nisa b’idejhom fuq żaqqhom id-dar? L-idea ma tidhirx assurda. F’ħafna soċjetajiet in-nisa tpoġġew taħt il-protezzjoni tal-irġiel tagħhom. Għalhekk, kien ir-raġel li jaħdem barra d-dar biex jitma’ l-familja.

Fl-arti, in-nisa spiss jintwerew waqt li qed jieħdu sehem f’attivitajiet fid-dar.

Iżda din hija xbieha klixè li tinsinwa li n-nisa ma kinux jaħdmu.

L-attivitajiet domestiċi ċertament li huma xogħol, anki jekk mhux imħallsa.

Minn dejjem kien hemm nisa jmexxu ħwienet, għalliema nisa, bdiewa nisa, eċċetera. Peress li ħafna drabi ma jintwerewx fl-arti, għandna t-tendenza li ninsewhom!

Persuna ġġorr ħawt kbir,

bejn 2000 u 1800 Q.K, żebgħa u stukko fuq l-injam, 108 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Hervé Lewandowski

L-aħwa Limbourg, Is-Sigħat ta’ Rikkezza Kbira tad-Duka ta’ Berry, ix-xahar ta’ Ġunju,

illuminazzjoni fuq il-parċmina, 22 x 14 cm, il-Mużew ta’ Condé, Chantilly. Ritratt © RMN-Grand Palais (Il-proprjetà Chantilly) / René-Gabriel Ojeda

Louise Moillon, Il-Bejjiegħ tal-Frott u l-Ħaxix,

1630, żejt fuq kanvas, 120 x 163 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Mathieu Rabeau

Jean Siméon Chardin, Dak Li Jipprovdi,

1739, żejt fuq kanvas, 47 x 38 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre) / René-Gabriel Ojeda

Fi ftit kliem

Minkejja n-nuqqas ta’ rappreżentazzjonijiet, in-nisa dejjem ħadmu, kemm ġewwa kif ukoll barra d-dar.

2

In-nisa u l-poter

Sfortunatament, hemm ħafna ideat żbaljati dwar l-istorja tan-nisa.

Pereżempju, tagħmel żball jekk taħseb li ma kien hemm l-ebda nisa fil-poter qabel is-seklu 20. Wieħed jista’ jsib mexxejja nisa fl-ogħla pożizzjonijiet ta’ responsabbiltà kullimkien u f’kull perjodu tal-istorja! Għax ma nagħtux ħarsa ġenerali fil-qosor?

Il-prinċipessa ta’ Lagash,

madwar 2120 Q.K, skoperta f’Tello, 17 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © Il-Mużew tal-Louvre, Dist. RMN-Grand Palais/Thierry Ollivier

L-aduratriċi divina Karomama,

bejn 945 u 715 Q.K, bronż, 59 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © Il-Mużew tal-Louvre, Dist. RMN-Grand Palais/Christian Décamps

Ras Ariane,

seklu 6, irħam, 26 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Tony Querrec

Frans Pourbus Iż-Żgħir, Ritratt ta’ Marie de’ Medici, Reġina ta’ Franza,

1600–1625, żejt fuq kanvas, 307 x 186 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Photo © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Michel Urtado

(1) Ġewwa Sumer (llum il-ġurnata fl-Iraq), il-prinċipessa ta’ Lagash, li għexet 4000 sena ilu, ħallitilna ritratt tagħha.

(2) Fl-Eġittu, il-Prinċipessa Karomama, mid-9 seklu Q.K, kien saċerdotessa għolja. Hija kienet, għalhekk, meqjusa bħala reġina u kellha l-palazz tagħha stess!

(3) F’Byzantium (illum il-ġurnata Istanbul), Ariadne kienet imperatriċi tas-seklu 5. Kulħadd kien jisma’ l-opinjonijiet tagħha!

(4) Fi Franza, ir-Reġina Marie de’ Medici kienet tirrenja minflok binha, li kien għadu żgħir wisq, fis-seklu 17.

Dawn in-nisa kollha b’ħafna poter ispiraw bosta xogħlijiet tal-arti, inkluż mużika u films!

Dan huwa wieħed mill-eżempji favoriti tagħna: Cleopatra!

Here’s an excerpt from Cleopatra (1963), directed by Joseph L. Mankiewicz.

Fi ftit kliem

Ħafna prinċipessi u rġejjen kellhom ir-riedni tal-gvern f’idejhom – filwaqt li xi wħud intesew, oħrajn nebbħu l-kultura popolari.

3

Lenti fuq mara ta’ poter

Bust tar-Reġina Sobekneferu,

bejn 1789 u 1786 Q.K, ġebla tar-ramel, 48 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © Il-Mużew tal-Louvre, Dist. RMN-Grand Palais/Georges Poncet

Cleopatra ma kinitx l-unika mara li saltnet fuq l-Eġittu! L-ewwel faragħun mara kienet Neferusobek.

L-istatwa tagħha ġarrbet it-tmermir taż-żmien, iżda hemm ħjiel dwar kif il-faragħun għażelet li tiġi rrappreżentata. Hija liebsa:

(1) Iċ-ċineg ta’ libsa femminili

(2) Inċirata ta’ mal-qadd tal-irġiel

(3) Bokkla taċ-ċinturin bl-isem li għażlet għaliha nnifisha, “Neferusobek.” Dan ġej mill-alla kukkudrill b’saħħtu u feroċi, Sobek.

(4) “Nemes”, l-ilbies ir-ras distintiv li jilbsu l-faragħuni.

Billi adottat l-insinji li qabel kienu riservati għall-irġiel, Neferusobek riedet turi li hija kienet ugwali għalihom.

Fi ftit kliem

L-ewwel faragħun femminili, Neferusobek, kienet tikkumbina ħwejjeġ u insinji tal-irġiel u tan-nisa biex tagħti leġittimità lill-poter tagħha.

4

L-Arketip ta’ Virgo

Allura xi ngħidu dwar in-nisa li jaffermaw il-poter tagħhom?

Fl-imgħoddi kien hemm dawk li mhux dejjem fittxew li jogħġbu lill-oħrajn…

U hemm terminu degradanti biex issir referenza għalihom: “virago” (mill-Latin “vir,” li tfisser bniedem). Virago hija mara li għandha kwalitajiet li s-soċjetà tipikament ikkunsidrat maskili, bħas-saħħa u l-kuraġġ.

Dixx b’mara li qed tispara vleġġa fuq żagħżugħ,

madwar 1450, prodott tal-fuħħar, 40 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre) / Jean-Gilles Berizzi

Il-Pittur ta’ Edinburgh, Anfora b’figuri suwed, Erkole mal-Poplu Amazon,

bidu tas-seklu 5, ċeramika, 23 x 15 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Stéphane Maréchalle

Il-Pittur ta’ Sotades, Framment ta’ “ryhton” li jirrappreżenta “Amazonomachy” (battalja mitoloġika),

bejn 460 u 450 Q.K, ċeramika, 5 x 11 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Hervé Lewandowski

Plakka Campana (dettall),

Fil-mitoloġija Griega, pereżempju, il-poplu Amazon iġorru l-armi u jiġġieldu! Iżda dawn il-ġellieda nisa kienu disprezzati għall-kwalitajiet ġellieda tagħhom. F’xogħlijiet ta’ awturi antiki, dawn jissimbolizzaw il-kaos. Il-mewt tagħhom, għalhekk, iġġib lura l-ordni u l-armonija…

Għad fadal triq twila qabel ma n-nisa jkunu ħielsa minn sterjotipi storiċi, iżda bħal fil-każ tal-poplu Amazon, dawn saru erojini taċ-ċinema!

Wonder Woman (klipp), 2017, dirett minn Patty Jenkins

Fi ftit kliem

Il-karatteristiċi meqjusa bħala “maskili” jew “femminili” ġew mibnija mis-soċjetà. Minkejja l-isterjotipi tal-ġeneru, in-nisa dejjem urew saħħa u kuraġġ matul l-istorja.

5

Kura personali u rtokk

Ritratt Fayum mummy,

Statwetta ta’ figura bid-daqna

Meta niġu għall-apparenzi, in-normi (ir-regoli tas-soċjetà) jevolvu skont il-perjodi u l-kulturi.

Stili li dahri kienu kkunsidrati “maskili” jew “femminili” jistgħu jinqalbu u jevolvu fuq perjodi ta’ żmien u minn kultura għal kultura.

Agħti ħarsa lejn dawn ix-xbihat! Ser tinnota li kemm ir-raġel kif ukoll il-mara għandhom l-irtokk u s-suf ta’ għajnejhom huwa rranġat. L-istatwa maskili għandu xagħru twil.

Tabilħaqq, il-kura personali u l-irtokk mhumiex biss għan-nisa.

Fid-dinja Għarbija, l-irġiel fis-seklu 16 kienu jużaw gomma veġetali biex ineħħu s-suf. Filwaqt li fil-Punent, is-suf kien sinjal ta’ saħħa u virilità, għalhekk it-tneħħija tas-suf kienet riservata għan-nisa!

Hawn tista’ tiskopri xi oġġetti għall-kura personali mir-reġjun tal-Mediterran, li jistgħu jintużaw kemm min-nisa kif ukoll mill-irġiel.

Mera bil-manku mill-Teżor ta’ Boscoreale li tirrappreżenta lil Leda u ċ-Ċinju,

bejn 25 Q.K u 50, fidda, 29 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Hervé Lewandowski

Reċipjent tal-kohl b’għonq ċatt u b’bastun,

bejn 2033 u 1540 Q.K, skopert fis-Sudan, injam, 4,5 cm (għoli tar-reċipjent), 9 cm (tul tal-bastun), Palazz tal-Belle Arti ta’ Lille. Ritratt (C) RMN-Grand Palais (PFA, Lille)/Stéphane Maréchalle

Kaxxa tal-irtokk fil-forma ta’ papra,

bejn 1550 u 1150 Q.K, skoperta fl-Eġittu, avorju, 13 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Photo © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Mathieu Rabeau

Mgħarfa tal-irtokk b’għawwiem,

bejn 1390 u 1352 Q.K, injam, 30 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © Il-Mużew tal-Louvre, Dist. RMN-Grand Palais/Christian Décamps

Fi ftit kliem

In-normi tal-ġeneru jvarjaw minn kultura għal oħra u jevolvu maż-żmien. Il-kura personali u l-irtokk qatt ma kienu esklussivi għan-nisa.

6

Ġojjellerija u ħwejjeġ

Irridu nevitaw li nħarsu lejn il-passat minn perspettiva tal-preżent

Ix-xogħlijiet tal-arti huma prova li s-soċjetajiet tagħna jinbidlu…

Għalhekk mhijiex ħaġa stramba li naraw raġel imżejjen b’ġojjelli jew mara liebsa qalziet imdendlin ma’ ħajt ta’ mużew.

Il-klixès, madankollu, jippersistu fit-tul u jistgħu jwasslu għal żbalji kbar.

Jekk arkeoloġisti jsibu ġojjelli f’qabar, per eżempju, għandhom jassumu li huwa qabar ta’ mara? Kif għadna kif rajna, mhuwiex daqshekk sempliċi!

Tazza b’mużiċist u żeffiena minn Kütahya,

seklu 18, ċeramika, 14 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © Il-Mużew tal-Louvre, Dist. RMN-Grand Palais/Claire Tabbagh

Ritratt ta’ Ammonios,

Fi ftit kliem

Biex tikteb l-istorja, għandha tiġi kkunsidrata l-evoluzzjoni tan-normi dwar il-femminilità.

Fil-qosor, inti skoprejt:

Biex tkompli