Xi ftit jew wisq bħall-Mużew Nazzjonali tal-Belle Arti f’Algiers, li kien nieqes mix-xogħlijiet ta’ artisti Alġerini, il-maġġoranza tal-mużewijiet huma neqsin minn xogħlijiet ta’ artisti nisa…sal-lum il-ġurnata!

Fi Franza tal-2021, ix-xogħlijiet tal-arti prodotti minn nisa kienu jirrappreżentaw biss 4% mit- total ta’ kollezzjonijiet tal-mużewijiet.

U fl-2012, il-grupp attivist Guerilla Girls enfasizza li inqas minn 4% tal-artisti fid-Dipartiment tal-Arti Moderna u Kontemporanja fil-Mużew Metropolitan tal-Arti fi New York huma nisa… filwaqt li n-nisa jirrappreżentaw 76% mill-figuri għarwenin għall-wiri!

Għaliex proporzjon daqstant għoli ta’ nisa għarwenin? Għal żmien twil ħafna artisti rġiel (li għalihom kien aktar faċli li tkun artist professjonali milli kien għan-nisa) ipproduċew xogħlijiet għal klijenti irġiel. U l-gosti ta’ dawn il-klijenti kienu jxaqilbu aktar lejn suġġetti femminili, ħafna drabi b’laqta ta’ erotiċiżmu.

Din l-idea li n-nisa għandhom jibqgħu d-dar filwaqt li post l-irġiel huwa fl-ispazji pubbliċi tidher spiss fil-kitbiet ta’ awturi Griegi tal-qedem. Menander saħansitra kiteb li “mara onesta għandha tibqa’ d-dar; it-triq hija għal nisa li ma jiswew xejn (prostituti)”.

B’xorti tajba, fil-Greċja tal-qedem, in-nisa kienu liberi li jiċċaqalqu, għalkemm Menander deher li kien jixtieq mod ieħor. Iżda kellhom drittijiet limitati meta mqabbla mal-irġiel rigward il-parteċipazzjoni tagħhom f’laqgħat pubbliċi u assemblej politiċi.

Fil-fatt, in-nisa f’kulturi u perjodi ta’ żmien differenti spiss iffaċċjaw limitazzjonijiet fl-aċċess għall-ispazji pubbliċi.

Pereżempju, f’Ruma tal-qedem, in-nisa setgħu jattendu l-logħob fil-Forum, iżda ġeneralment kellhom joqogħdu bilqiegħdha fuq wara tal-anfiteatru, mat-tfal jew man-nies skjavizzati.

“Ħarems” jew “serails” huma eżempju ieħor tas-segregazzjoni tal-ispazju bbażata fuq is-sess. Il-ħarem kien, fuq kollox, spazju privat tal-għajxien komunali għan-nisa miżżewġin, konkubini, u nisa skjavizzati.

In-natura u l-livell ta’ restrizzjonijiet fil-ħarems kienu jvarjaw ħafna skont il-kultura speċifika u l-kuntest storiku. Kienu jinstabu f’ħafna kulturi differenti bi twemmin reliġjuż li jvarja madwar il-Mediterran.

F’dak l-aktar famuż minnhom kollha, dik ta’ Is- Sultan tal-Imperu Ottoman, in- nisa kellhom rwol privileġġjat. Xi wħud minnhom kienu saħansitra jmexxu gvernijiet!

Il-programmi televiżivi “Is-Seklu Splendenti” juri lis-sultana Kösem, li, wara li kienet mara skjavizzata fil-ħarem, ħakmet fuq l-Imperu Ottoman f’isem uliedha fis-seklu 17.

Il-ħarems tradizzjonali ilhom jonqsu mis-seklu 19 u fil-biċċa l-kbira tal-pajjiżi saru illegali.

Il-ħarems kienu xi kultant imdawra bil-muxrabiji.

Filwaqt li jikkontrollaw id-dawl u jirregolaw il-fluss tal-arja, fost funzjonijiet oħra, dawn il-kannizzati mimlijin lavur kienu jippermettu wkoll lin-nisa li jaraw barra mingħajr ma jidhru.

L-Orjentaliżmu jirreferi għal rappreżentazzjonijiet tal-Lvant fl-arti tal-Punent li ħafna drabi kienu jingħataw laqta eżotika u fittizja.

Dawn ix-xogħlijiet artistiċi ta’ spiss juru natura erotika, li turi n-nisa għarwenin f’pożi senswali jew imżejna b’ġojjelli tad-deheb, fi kmamar imżejna b’mod opulenti. Ħafna minn dawn ir-rappreżentazzjonijiet kienu purament frott l-immaġinazzjoni tal-artist.

Dan l-istil ta’ arti kien partikolarment popolari fis-seklu 19, wara l-espansjoni ta’ l-imperu Ewropew u tal-ħakma kolonjali. Filwaqt li kien apprezzat ferm minn persuni li jaffaxinahom l-eżotiku, ma kienx juri b’mod preċiż ir-realtajiet diversi tal-esperjenzi tan-nisa fil-ħarems madwar il-Mediterran.

Anke meta toħroġ mid-dar, xorta waħda huwa possibbli li tinħeba… wara l-ħwejjeġ tiegħek! In-normi tal-ilbies jistgħu jiġu influwenzati mill-istennijiet tas-soċjetà, b’mod partikolari dawk li jaffettwaw lin-nisa. Pereżempju, ħafna kulturi tul l-istorja kienu favur li ċerti partijiet tal-ġisem jitgħattew.

Dan jista ’ jinvolvi l-għata tar-ras. Hemm diversi raġunijiet u tifsiriet assoċjati ma’ din il-prattika. Ġeneralment, il-velu jitqies bħala simbolu ta’ pudur, riżervatezza, u privatezza.

• (1) Dan huwa l-każ, pereżempju, fil-Greċja, minn żmien il-qedem sal-lum, b’varjazzjonijiet fir-reġjuni kollha;

• (2) Fl-Italja, b’mod partikolari matul il-perjodu tar-Rinaxximent;

• (3) Kif ukoll fl-Eġittu.

F’diversi kulturi, huwa wkoll rakkomandat li jitgħattew ir-riġlejn. Fi Franza tas-seklu 18, per eżempju, kulħadd kien iqarras wiċċu jekk inti turi l-għekiesi.

Pitturi bħal dawk ta’ Boucher li juru l-għekiesi ta’ żagħżugħa kienu kkunsidrati… erotiċi!

Naturalment, in-normi tal-ilbies lejn in-nisa jirriflettu eri u kuntesti speċifiċi. Dawn jevolvu u jvarjaw skont il-kulturi, il-perjodi ta’ żmien, u l-individwi.

• L-attivitajiet domestiċi ċertament li huma xogħol, anki jekk mhux imħallsa.

• Minn dejjem kien hemm nisa jmexxu ħwienet, għalliema nisa, bdiewa nisa, eċċetera. Peress li ħafna drabi ma jintwerewx fl-arti, għandna t-tendenza li ninsewhom!

• (1) Ġewwa Sumer (llum il-ġurnata fl-Iraq), il-prinċipessa ta’ Lagash, li għexet 4000 sena ilu, ħallitilna ritratt tagħha.

• (2) Fl-Eġittu, il-Prinċipessa Karomama, mid-9 seklu Q.K, kien saċerdotessa għolja. Hija kienet, għalhekk, meqjusa bħala reġina u kellha l-palazz tagħha stess!

• (3) F’Byzantium (illum il-ġurnata Istanbul), Ariadne kienet imperatriċi tas-seklu 5. Kulħadd kien jisma’ l-opinjonijiet tagħha!

• (4) Fi Franza, ir-Reġina Marie de’ Medici kienet tirrenja minflok binha, li kien għadu żgħir wisq, fis-seklu 17.

Dawn in-nisa kollha b’ħafna poter ispiraw bosta xogħlijiet tal-arti, inkluż mużika u films!

Dan huwa wieħed mill-eżempji favoriti tagħna: Cleopatra!

Here’s an excerpt from Cleopatra (1963), directed by Joseph L. Mankiewicz.