Notions Archive - Page 3 of 3 - Art Explora Academy

Sfortunatament, hemm ħafna ideat żbaljati dwar l-istorja tan-nisa.

Pereżempju, tagħmel żball jekk taħseb li ma kien hemm l-ebda nisa fil-poter qabel is-seklu 20. Wieħed jista’ jsib mexxejja nisa fl-ogħla pożizzjonijiet ta’ responsabbiltà kullimkien u f’kull perjodu tal-istorja! Għax ma nagħtux ħarsa ġenerali fil-qosor?

Il-prinċipessa ta’ Lagash,

madwar 2120 Q.K, skoperta f’Tello, 17 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © Il-Mużew tal-Louvre, Dist. RMN-Grand Palais/Thierry Ollivier

L-aduratriċi divina Karomama,

bejn 945 u 715 Q.K, bronż, 59 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © Il-Mużew tal-Louvre, Dist. RMN-Grand Palais/Christian Décamps

Ras Ariane,

seklu 6, irħam, 26 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Tony Querrec

Frans Pourbus Iż-Żgħir, Ritratt ta’ Marie de’ Medici, Reġina ta’ Franza,

1600–1625, żejt fuq kanvas, 307 x 186 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Photo © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Michel Urtado

(1) Ġewwa Sumer (llum il-ġurnata fl-Iraq), il-prinċipessa ta’ Lagash, li għexet 4000 sena ilu, ħallitilna ritratt tagħha.

(2) Fl-Eġittu, il-Prinċipessa Karomama, mid-9 seklu Q.K, kien saċerdotessa għolja. Hija kienet, għalhekk, meqjusa bħala reġina u kellha l-palazz tagħha stess!

(3) F’Byzantium (illum il-ġurnata Istanbul), Ariadne kienet imperatriċi tas-seklu 5. Kulħadd kien jisma’ l-opinjonijiet tagħha!

(4) Fi Franza, ir-Reġina Marie de’ Medici kienet tirrenja minflok binha, li kien għadu żgħir wisq, fis-seklu 17.

Dawn in-nisa kollha b’ħafna poter ispiraw bosta xogħlijiet tal-arti, inkluż mużika u films!

Dan huwa wieħed mill-eżempji favoriti tagħna: Cleopatra!

Here’s an excerpt from Cleopatra (1963), directed by Joseph L. Mankiewicz.

Fi ftit kliem

Ħafna prinċipessi u rġejjen kellhom ir-riedni tal-gvern f’idejhom – filwaqt li xi wħud intesew, oħrajn nebbħu l-kultura popolari.

Cleopatra ma kinitx l-unika mara li saltnet fuq l-Eġittu! L-ewwel faragħun mara kienet Neferusobek.

L-istatwa tagħha ġarrbet it-tmermir taż-żmien, iżda hemm ħjiel dwar kif il-faragħun għażelet li tiġi rrappreżentata. Hija liebsa:

(1) Iċ-ċineg ta’ libsa femminili

(2) Inċirata ta’ mal-qadd tal-irġiel

(3) Bokkla taċ-ċinturin bl-isem li għażlet għaliha nnifisha, “Neferusobek.” Dan ġej mill-alla kukkudrill b’saħħtu u feroċi, Sobek.

(4) “Nemes”, l-ilbies ir-ras distintiv li jilbsu l-faragħuni.

Billi adottat l-insinji li qabel kienu riservati għall-irġiel, Neferusobek riedet turi li hija kienet ugwali għalihom.

Fi ftit kliem

L-ewwel faragħun femminili, Neferusobek, kienet tikkumbina ħwejjeġ u insinji tal-irġiel u tan-nisa biex tagħti leġittimità lill-poter tagħha.

Allura xi ngħidu dwar in-nisa li jaffermaw il-poter tagħhom?

Fl-imgħoddi kien hemm dawk li mhux dejjem fittxew li jogħġbu lill-oħrajn…

U hemm terminu degradanti biex issir referenza għalihom: “virago” (mill-Latin “vir,” li tfisser bniedem). Virago hija mara li għandha kwalitajiet li s-soċjetà tipikament ikkunsidrat maskili, bħas-saħħa u l-kuraġġ.

Il-Pittur ta’ Edinburgh, Anfora b’figuri suwed, Erkole mal-Poplu Amazon,

bidu tas-seklu 5, ċeramika, 23 x 15 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Stéphane Maréchalle

Il-Pittur ta’ Sotades, Framment ta’ “ryhton” li jirrappreżenta “Amazonomachy” (battalja mitoloġika),

bejn 460 u 450 Q.K, ċeramika, 5 x 11 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Hervé Lewandowski

Plakka Campana (dettall),

Fil-mitoloġija Griega, pereżempju, il-poplu Amazon iġorru l-armi u jiġġieldu! Iżda dawn il-ġellieda nisa kienu disprezzati għall-kwalitajiet ġellieda tagħhom. F’xogħlijiet ta’ awturi antiki, dawn jissimbolizzaw il-kaos. Il-mewt tagħhom, għalhekk, iġġib lura l-ordni u l-armonija…

Għad fadal triq twila qabel ma n-nisa jkunu ħielsa minn sterjotipi storiċi, iżda bħal fil-każ tal-poplu Amazon, dawn saru erojini taċ-ċinema!

Wonder Woman (klipp), 2017, dirett minn Patty Jenkins

Fi ftit kliem

Il-karatteristiċi meqjusa bħala “maskili” jew “femminili” ġew mibnija mis-soċjetà. Minkejja l-isterjotipi tal-ġeneru, in-nisa dejjem urew saħħa u kuraġġ matul l-istorja.

Ejja nagħtu ħarsa aktar mill-qrib lejn Ruma tal-qedem…

Il-“verġnijiet puri” jiksbu isimhom mill-alla mara Vesta, protettur tad-dar. Għar-Rumani, kien fid-dar li kien jitkebbes nar partikolarment importanti – wieħed għat-tħejjija tal-ikel.

Flimkien, dawn is-saċerdotessi ddedikaw ħajjithom biex jaduraw din l-alla mara sabiex tipproteġi l-belt ta’ Ruma. U kif għamlu dan?

Billi żammew in-nar sagru fit-tempju għaddej billejl u binhar

Għamlu offerti u talbu lill-alla mara Vesta

Żammew il-wegħda ta’ kastità tagħhom u ma kellhomx relazzjonijiet ta’ mħabba

Saffew is-santwarju bl-ilma

Huma kisbu ċerti privileġġi talli wettqu dmirijiethom fl-interess pubbliku. B’mod partikolari, huma kienu awtonomi – kienu ħielsa minn kwalunkwe tutela paterna jew konjugali, għad-differenza ta’ nisa Rumani oħrajn!

Fi ftit kliem

F’Ruma tal-qedem, il-verġnijiet puri kienu saċerdotessi ta’ Vesta, alla mara tal-familja u tad-dar.

Għalkemm hija pprojbita għall-verġnijiet puri, l-imħabba tagħti lil ħafna divinitajiet l-iskop tagħhom! Iżda ma tfissirx l-istess ħaġa għalihom ilkoll…

Skopri dan l-eżempju ta’ żewġ miti dwar Ishtar u Isis!

(1) Ishtar, alla mara mill-Mesopotamja

(2) Isis, divinità Eġizzjana tal-Qedem

Plakka tal-alla mara Ishtar fuq iljun iżżomm l-arma tagħha,

It-2 millennju Q.K, skoperta f’Tello, terrakotta, 12 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Franck Raux

Figurin ta’ Isis,

bejn 664 u 332 Q.K, skopert f’Memphis, soapstone (ġebla ratba tat-talk), 11 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © Il-Mużew tal-Louvre, Dist. RMN-Grand Palais/Christian DéCamps

Plakka votiva ta’ Gilgamesh qed jiġġieled kontra l-barri

Ishtar: l-alla tal-imħabba sesswali, hija kellha diversi kisbiet fl-imħabba. Meta ppruvat tisseduċi lil Gilgamesh, huwa rreżista l-faxxinu tagħha. Dan ir-rifjut irrabbjaha ħafna. B’hekk, tibgħat barri inkurlat kontrih, u l-vendetta tagħha mbagħad taqa’ fuq eluf ta’ innoċenti.

Papiru tal-Lamentazzjonijiet ta’ Isis u Nephthys

Isis: l-alla mara tal-imħabba bejn il-miżżewġin. Żewġha Osris inqatel u tqatta’ f’biċċiet minn ħuh stess, li xerred il-biċċiet madwar id-dinja. Isis imbagħad telqet biex issibhom u rnexxielha terġa’ tpoġġi l-biċċiet tal-ġisem tar-raġel tagħha lura flimkien. Imbagħad ġie mrembel fi tgeżwira, bħal mummja. Kemm hi mara devota lejn żewġha! Isis hawn tidher hekk kif qed tipproteġi lil Osris, li huwa mrembel fi tgeżwira.

Fi ftit kliem

Id-divinitajiet assoċjati mal-imħabba jistgħu jirrappreżentaw l-imħabba sesswali, bħal Ishtar, jew l-imħabba bejn il-miżżewġin, bħal Isis.

Ejja nagħtu ħarsa aktar mill-qrib lejn il-figura ta’ Isis.

Meqjuma fl-Eġittu tal-qedem, hija (fost affarijiet oħra) l-alla tal-fertilità.

Kienu jintlibsu amuleti f’ġieħha biex nisa tqal jiġu protetti mir-riskju ta’ korriment u ta’ mewt waqt il-ħlas. It-tqala kienet, sa ftit ilu, stadju estremament perikoluż fil-ħajja tal-mara u għalhekk kien aħjar li jkollok l-allat jagħtuk palata!

Din id-divinità tant hija importanti li tista’ tinstab madwar il-baċir tal-Mediterran kollu!

Wieħed jista’ jagħrafha fuq dan l-altar minn Ruma tal-qedem bl-istrument mużikali f’idejha. Huwa sistru, użat fl-Eġittu matul iċ-ċerimonji f’ġieħha.

Fi ftit kliem

Fil-qedem, Isis, l-alla Eġizzjana tal-fertilità, kienet meqjuma anke ’l bogħod, saħansitra f’Ruma.

Isis (reġgħet hi!) għandha kappell ieħor li hi mhux l-unika waħda li tilbsu – dak tal-figura materna.

Storikament, in-nisa ta’ spiss kienu assoċjati mar-rappreżentazzjoni ta’ figura materna. Din ix-xorta ta’ immaġni tal-omm u tal-wild tittraxxendi l-eri, ir-reġjuni ġeografiċi u r-reliġjonijiet.

Ejja nagħtu ħarsa lejn xi eżempji!

Figurin minn Ċipru,

bejn 1400 u 1230 Q.K, terrakotta, 20 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Franck Raux

Figurin ta’ Isis qiegħdha tredda’,

bejn 664 u 332 Q.K, bronż, 30 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © Il-Mużew tal-Louvre, Dist. RMN-Grand Palais/Georges Poncet

Vivarini Bartolomeo, Il-Verġni qed tredda’ lit-Tarbija,

Louise-Elisabeth Vigée le Brun, Madame Vigée-le Brun u bintha, Jeanne-Lucie, magħrufa bħala Julie,

1789, żejt fuq l-injam, 130 x 94 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Tony Querrec

Fi ftit kliem

Ir-rappreżentazzjonijiet ta’ figura materna qed tieħu ħsieb il-wild tagħha sebqu l-konfini ġeografiċi u mill-eri.

L-Assemblea tal-Allat

Inti żgur li smajt b’Demeter, Hera, jew saħansitra Afrodite… Huma membri tal-familja kbira ta’ allat jew divinitajiet Griegi li, fil-miti antiki, għandhom poter aqwa minn dak tal-bnedmin.

The faithful aren’t entirely selfless in dedicating prayers and offerings to them, as they seek the favour of the deities. Each god or goddess offers their protection in an aspect of life.

So, what supernatural powers do the female goddesses have?

Fid-dinja antika tal-Mediterran, dawn kienu ta’ spiss assoċjati mal-oqsma li ġejjin:

L-Imħabba: Afrodite, fil-mitoloġija Griega

Il-Maternità: Hathor, fil-mitoloġija Eġizzjana, rikonoxxibbli mill-qrun ta’ baqra tagħha

Id-dar: Vesta, fil-mitoloġija Rumana

In-natura u l-kaċċa: Pereżempju, Artemis, fil-mitoloġija Griega (jew Diana, bl-isem Ruman tagħha)

L-għerf u l-istrateġija militari: Atene, fil-mitoloġija Griega

Afrodite Napli Fréjus,

bejn 27 u 68 Q.K, irħam, 164 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Hervé Lewandowski

Amulet li tirrappreżenta l-alla mara Hathor,

bejn 665 u 525 BCE, skoperta f’Kom el-Hisn, fuħħar siliċiku, 10 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © Il-Mużew tal-Louvre, Dist. RMN-Grand Palais/Georges Poncet

Urna li tirrappreżenta lill-alla mara Vesta,

Statwa ta’ Diana l-Kaċċatriċi,

torso fl-irħam bejn 75 Q.K u 25, elementi tal-bronż mis-seklu 16, 143 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Stéphane Maréchalle

Athena Mattei, magħrufa wkoll bħala Atene l-Hienja,

madwar 350–340 Q.K, kopja mit-tieni nofs tat-tieni seklu Q.K jew mit-tieni seklu, irħam, 230 cm, Mużew tal-Louvre, Pariġi. Ritratt © RMN-Grand Palais (Mużew tal-Louvre)/Hervé Lewandowski