Klishetë e feminilitetit
Klishetë efeminilitetit KAPITULLI 2
Klishetë e feminilitetit
Klishetë efeminilitetit KAPITULLI 2
1
Gratë dhe puna
Figurina e një kuzhiniereje,
shekulli i 6-të p.e.s. , e zbuluar në Tanagra, terrakotë, 9 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/Hervé Lewandowski

 

Gra që rrinë kot në shtëpi? Kjo ide nuk duket absurde. Në shumë shoqëri gratë ishin nën mbrojtjen e burrave të tyre. Prandaj, ishte bashkëshorti ai që punonte jashtë shtëpisë për të ushqyer familjen.

 

Në art, gratë shpesh portretizohen teksa marrin pjesë në aktivitete shtëpiake.

 

Por të supozosh se gratë nuk punonin është një pikëpamje klishe.

 

  • Pa dyshim që aktivitetet shtëpiake janë punë, edhe nëse nuk paguhen.

 

  • Ka pasur gjithmonë gra shitëse, mësuese, fermere e kështu me radhë. Duke qenë se nuk tregohen shpesh në art, priremi t’i harrojmë!
Mbajtëse ene e madhe,
mes viteve 2000 dhe 1800 p.e.s., bojë dhe stuko në dru, 108 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/Herve Lewandowski
Vëllezërit Limbourg, Orët Shumë të Pasura të Dukës së Berrit, muaji i qershorit,
Ndriçim në pergamenë, 22 x 14 cm, Muzeu Condé, Chantilly. Foto © RMN-Grand Palais (ndërtesa Chantilly) / Rene-Gabriel Ojeda
Louise Moillon, Shitësi i frutaperimeve,
1630, vaj në kanavacë, 120 x 163 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/Mathieu Rabeau
Jean Simeon Chardin, Siguruesja,
1739, vaj në kanavacë, 47 x 38 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/René-Gabriel Ojeda
Shkurtimisht

Pavarësisht mungesës së përfaqësimit, gratë kanë punuar gjithmonë, brenda ose jashtë shtëpisë.

2
Gratë dhe pushteti
Për fat të keq, ka shumë mendime të gabuara në lidhje me historinë e grave.

Për shembull, do të ishte gabim të mendoje se para shekullit të 20-të nuk kishte gra në pushtet. Gratë lidere mund të gjenden në rangjet më të larta të përgjegjësisë, kudo dhe kurdo gjatë historisë! Po sikur t’i hedhim një sy të shpejtë?

Princesha e Lagashit,
Përshkrimi: rreth 2120 p.e.s., e zbuluar në Tello, 17 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © Muzeu i Luvrit, Dist. RMN-Grand Palais/Thierry Ollivier
Adhuruesja hyjnore Karomama,
mes 945 dhe 715 p.e.s., bronzi, 59 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © Muzeu i Luvrit, Dist. RMN-Grand Palais/Christian Décamps
Koka e Arianës,
shekulli i 6-të, mermeri, 26 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/Tony Querrec
Frans Pourbus i Riu, Portreti i Marie de’ Medici, Mbretëresha e Francës,
1600–1625, vaj në kanavacë, 307 x 186 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/Michel Urtado
  • (1) Në Sumer (Iraku i sotëm), princesha e Lagashit, e cila jetoi 4000 vjet më parë, na la portretin e saj.

 

  • (2) INë Egjipt, princesha Karomama, nga shekulli i 9 p.e.s., ishte një priftëreshë e lartë. Prandaj ajo konsiderohej si mbretëreshë dhe kishte pallatin e vet!

 

  • (3) Në Bizant (Stambolli i sotëm), Ariana ishte një perandoreshë e shekullit të 5-të. Të gjithë i dëgjonin opinionet e saj!

 

  • (4) Në Francë, mbretëresha Marie de’ Medici qeveriste në vend të djalit të saj, i cili ishte ende shumë i ri, në shekullin e 17-të.

 

Të gjitha këto gra të pushtetshme kanë frymëzuar vepra të shumta arti, duke përfshirë muzikën dhe filmat!

 

Këtu është një nga shembujt tanë të preferuar: Kleopatra! 

Shkurtimisht

Shumë princesha dhe mbretëresha kanë mbajtur frerët e qeverisë – ndërsa disa janë harruar, të tjerët kanë frymëzuar kulturën popullore.

3
Përqendrohuni te një grua e fuqishme
Busti i mbretëreshës Sobekneferu,
mes 1789 dhe 1786 p.e.s., shkumës, 48 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © Muzeu i Luvrit, Dist. RMN-Grand Palais/Georges Poncet

Kleopatra nuk ishte e vetmja grua që sundoi Egjiptin! Faraoni i parë femër ishte Neferusbeku.

 

Statuja e saj ka pësuar rrënimet e kohës, por ka shenja që tregojnë për mënyrën se si faraoni vendosi të paraqitej. Ajo mban veshur:

  • (1) Rripat e një fustani femëror

 

  • (2) Një veshje të poshtme mashkullore

 

  • (3) Një tokëz rripi me emrin që ajo zgjodhi për veten, “Neferusobek.” Kjo vjen nga zoti i fuqishëm dhe i egër krokodil, Sobek.

 

  • (4) Një nemes, një veshje koke e mbajtur nga faraonët.

 

Duke përdorur shenja që më parë rezervoheshin për meshkujt, Neferusobeku synonte të tregonte se ishte e barabartë me ta.

Shkurtimisht

Faraoni i parë femër, Neferusobek, kombinonte veshje dhe shenja mashkullore e femërore për t’i dhënë legjitimitet pushtetit të saj.

4
Arketipi i burrneshës
Atëherë si është puna me gratë që konsolidojnë pushtetin e tyre?

Ka pasur edhe nga ata që nuk kanë dashur gjithmonë të kënaqin të tjerët në të shkuarën…

 

Dhe ekziston një term diminuitiv për t’iu referuar: “Virago” (burrneshë) (nga latinishtja “vir”, që do të thotë burrë). Një burrneshë është një grua që ka cilësi të cilat shoqëria i ka konsideruar zakonisht mashkullore, si forca dhe kuraja.

 

 

Pjatë me një zonjë që gjuan me shigjetë një djalë të ri,
rreth 1450, enë balte, 40 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/Jean-Gilles Berizzi
Piktori i Edimburgut, Amfora me figura të zeza, Herakliu me Amazonat,
Në fillim të shekullit të 5-të p.e.s., qeramike, 23 x 15 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/Stéphane Maréchalle
Piktori i Sotades, Fragment ritoni që përfaqëson një Amazonomaki,
mes 460 dhe 450 p.e.s., qeramikë, 5 x 11 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/Hervé Lewandowski
Pllaka “Campana” (detaje),
mes vitit 50 p.e.s. dhe vitit 50 e.s., e prodhuar në Itali, argjilë, 32 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto: (C) 2009 Muzeu i Luvrit/Anne Chauvet

 

Në mitologjinë greke, për shembull, Amazonat mbajnë armë dhe luftojnë! Por këto gra luftëtare shiheshin me sy të keq për cilësitë e tyre luftarake. Në veprat e autorëve të lashtë, ato simbolizojnë kaosin. Vdekja e tyre, pra, rikthen rendin dhe harmoninë…

 

Ka ende shumë rrugë për t’u bërë që gratë të lirohen nga stereotipet historike, por sa u përket Amazonave, ato janë bërë heroina të ekranit të madh!

 

Wonder Woman (clip), 2017, directed by Patty Jenkins

 

Shkurtimisht

Karakteristikat që konsiderohen ‘mashkullore’ ose ‘femërore’ janë ndërtuar nga shoqëria. Pavarësisht stereotipeve gjinore, gratë kanë treguar gjithmonë forcë dhe guxim gjatë gjithë historisë.

5
Kujdesi dhe grimi
Portreti i mumies Fayum,
250, zbuluar në Thebes, enkaustikë në dru, 33 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. © 2007 Muzeu i Luvrit/Georges Poncet
Portreti i mumies Fayum,
rreth 150–200, zbuluar në Thebes, enkaustikë në dru, 33 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. © 2007 Muzeu i Luvrit/Georges Poncet
Statujë e vogël e një figure me mjekër,
rreth 1700 p.e.s., bronzi, 28 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/Mathieu Rabeau

Kur bëhet fjalë për paraqitjet, normat (rregullat e shoqërisë) evoluojnë sipas periudhave dhe kulturave.

 

Stilet që dikur konsideroheshin “mashkullore” ose “femërore” mund të përmbysen dhe evoluojnë gjatë periudhave kohore dhe nga kultura në kulturë.


Hidhini një sy këtyre imazheve! Do të vini re se burrat dhe gratë janë të gjithë të grimuar dhe kanë vetulla të rregulluara. Statuja mashkullore ka flokë të gjatë.

Pikërisht kështu, kujdesi dhe grimi nuk janë vetëm për gratë.

 

Në botën arabe, burrat gjatë shekullit të 16-të përdorni dyllë vegjetal për të hequr qimet. Ndërkohë që në Perëndim, qimet ishin një shenjë force dhe burrërie, kështu që heqja e qimeve ishte e rezervuar për gratë!

 

 

Zbuloni këtu disa orendi të tualeteve nga rajoni i Mesdheut, të cilat mund të përdoren si nga gratë, ashtu edhe nga burrat.

Pasqyrë me dorezë nga Thesari i Boscoreale që paraqet Ledan dhe Mjellmën,
mes 25 p.e.s. dhe 50 e.s., argjend, 29 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit)/Hervé Lewandowski
Qyp kohl me buzë të sheshtë me shkop,
mes 2033 dhe 1540 p.e.s., zbuluar në Sudan, dru, 4.5 cm (lartësia e qypit), 9 cm (gjatësia e shkopit), Pallati Lille i Arteve të Bukura. Foto (C) RMN-Grand Palais (PFA, Lille)/Stéphane Maréchalle
Kutia e grimit në formë rose,
mes 1550 dhe 1150 p.e.s., zbuluar në Egjipt, fildish, 13 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © RMN-Grand Palais (Muzeu i Luvrit) / Mathieu Rabeau
Lugë grimi me notare,
Përshkrimi: mes 1390 dhe 1352 p.e.s., dru, 30 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © Muzeu i Luvrit, Dist. RMN-Grand Palais/Christian Décamps
Shkurtimisht

Normat gjinore ndryshojnë në kultura të ndryshme dhe evoluojnë me kalimin e kohës. Kujdesi dhe grimi asnjëherë nuk kanë qenë ekskluzive për gratë.

6
Stoli dhe veshje
Nuk duhet ta shohim të shkuarën me perspektivën e ditëve të sotme

Veprat e artit janë dëshmi se shoqëritë tona ndryshojnë…

 

Pra, nuk është e pazakontë të shohësh një burrë të zbukuruar me stoli ose një grua të veshur me pantallona në murin e një muzeu.

 

Klishetë, megjithatë, vështirë se harrohen dhe mund të çojnë në gabime të mëdha.

 

Nëse një arkeolog gjen stoli në një varr, për shembull, a duhet të dalë në përfundimin se është varri i një gruaje? Siç e kemi parë, nuk është kaq e thjeshtë!

Kupë me një muzikante dhe valltare nga Kütahya,
shekulli i 18-të, qeramikë, 14 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. Foto © Muzeu i Luvrit, Dist. RMN-Grand Palais/Claire Tabbagh
Portreti i Amoniosit,
rreth 225–250, zbuluar në Antinoë, enkaustikë në pëlhurë, 60 cm, Muzeu i Luvrit, Paris. © 1998 Muzeu i Luvrit/Georges Poncet
Shkurtimisht

Për të shkruar historinë, duhet të merret parasysh evolucioni i normave të feminitetit.

Për ta përmbledhur, ti ke zbuluar:

  • Gratë dhe puna
  • Gratë dhe pushteti
  • Përqendrohuni te një grua e fuqishme
  • Arketipi i burrneshës
  • Kujdesi dhe grimi
  • Stolitë dhe veshja
Për trajnim

Çfarë po bën kjo Virgjëresha Mari mesjetare?

Duhet të zgjedhësh një përgjigje

Faraonia Neferusobek paraqitet me veshje dhe shenja që janë…

Duhet të zgjedhësh një përgjigje

Ky objekt është përdorur nga burrat dhe gratë për të…

Duhet të zgjedhësh një përgjigje

Ke zhbllokuar kapitullin e radhës të kursit tënd Gratë në art në Mesdhe.

KAPITULLI 3

Gratë, të (pa)dukshme?

Vazhdo

Për të vazhduar më tej

Zbulo më shumë detaje rreth kësaj teme me ndihmën e burimeve tona.

Për më shumë detaje